یکی از اصلی ترین عوامل انتخاب سکونتگاهها برای اقوام گذشته در یک محل دسترسی و نحوه دستیابی به آب می بوده است.حال اگر درباره شهر خوانسار کمی بیندیشیم این سوال به ذهن خطور می کند که چرا این شهر در چنین نقطه ای شکل گرفته است؟ لذا ابتدا باید به سراغ منشاء حیات (آب) برویم.
تمام انهار خوانسار که در حال حاضر وظیفه تامین آب کشاورزی بالا دست شهر را بر عهده دارند و در گذشته تامین کننده اب شرب شهر نیز بوده اند از چندین دهانه چشمه که در یک امتداد بوده و در اصطلاح به ان منطقه سرچشمه گفته می شود تغذیه می شوند ابدهی این جشمه ها بر حسب اختلاف ارتفاع انها از یکدیگر متاثر از میزان بارندگی هستند . مرتفعترین چشمه (مرزنگشت) بیشترین نوسانات آبدهی را دارد و چشمه های قرار گرفته در پایین دست بابا پیر بیشترین ثبات آبدهی را دارند.
حال سوال بعدی این است که چرا در این محل چشمه ها به وجود امده اند؟
برای ایجاد یک چشمه چندین حالت زمین شناسی متصور است ، اما فعلا حالتی که باعث ایجاد چشمه های مذکور شده است را را بیان میکنم.
یکی از اصلی ترین انواع چشمه های موجود چشمه های کنتاکتی (تماسی) هستند. مکانیسم ایجاد اینگونه چشمه ها بدین شکل است که وقتی یک لایه آبدار تراوا(آبده) مقابل یک لایه ناتراوا قرار می گیرد، آب موجود در لایه تراوا توانایی ورود به لایه ناتراوا را ندارد ، در نتیجه به سطح زمین رسیده و از آنجا سرچشمه می گیرد . این حالت دقیقا برای منطقه سرچشمه صادق است بدین نحو که چون لایه های آهکی و دولومیتی آبدار و تراوایی که از مناطق بالا دست تغذیه می شوند به لایه اسلیتی ناتراوا برخورد (کنتاکت) می کنند، آب درون لایه های اهکی و دولومیتی توان عبور از لایه اسلیتی را نداشته و نتیجتا به سطح زمین رسیده و تخلیه شده و ایجاد چشمه مینماید.
سوال بعدی و اصلی ترین سوال این است که چگونه این لایه ها درکنار هم قرار گرفته اند؟
با توجه به شواهد زمین شناسی موجود و رجوع به نقشه زمین شناسی میتوان دید که گسل نرمالی با شیب زیاد دقیقا در محل سرچشمه قرار دارد و عملکرد این گسل باعث شده تا لایه های آهکی تراوا و آبدار در مقابل لایه اسلیتی ناتراوا قرار بگیرد وایجاد چشمه نماید. لذا عملکرد این گسل باعث ایجاد چشمه ای بسیار پر آب شده است که طبعا در سالیان دور اقوام گذشته محل سکونت خود را در کنار این چشمه بنا نهاده اند و وجود این گسل و عملکرد آن (در ایجاد چشمه) باعث ایجاد مدنیت در شهر شده است.
